Arteon

Tadao Ando, Church of the Light, 1989, fot. Mitsuo Matsuoka, materiały prasowe Centre Pompidou

Jedenaście lat temu Grażyna Kulczyk ujawniła plan wzniesienia w Poznaniu muzeum sztuki współczesnej, rozbudzając nadzieję na wzbogacenie życia artystycznego w mieście, ale i w kraju. Wielu upatrywało w ambitnym zamiarze kolekcjonerki co najmniej dwóch powodów do dumy. Po pierwsze, muzeum Kulczyk stanowiłoby jedyną w Polsce prywatną instytucję tego rodzaju (...). Po drugie, w opracowanie formy gmachu zaangażowany był Tadao Ando – laureat Nagrody Pritzkera. (...) Gdyby powstało, o poznańskim muzeum sztuki współczesnej zapewne mówiłoby się podczas retrospektywy Tadao Ando, która odbyła się niedawno w Centre Pompidou. (...) Architektura Ando kojarzona jest zwykle z japońskim umiłowaniem prostoty, materiałową szczerością, jak również z zachowaniem równowagi między sztuką budowlaną a krajobrazem. Jurorzy Nagrody Pritzkera –wręczonej Ando w 1995 roku – pisali o nim tak: „Wypełnia misję, którą sam sobie narzucił: odtworzyć jedność budynku i przyrody. Używając najbardziej prymarnych, geometrycznych form, tworzy dla człowieka mikrokosmos z ciągle zmieniającym się układem oświetlenia”. U podstaw stylistyki Ando leży triada naczyń połączonych, czyli: materiału, kształtu i natury. Wszystkie są od siebie ściśle uzależnione. Japończyk upodobał sobie gładki, prawie aksamitny, lecz niejednolity w barwie beton, który pozwala kreować rozmaite stereometryczne formy, pozostając przy tym surowcem niezwykle prostym, niemalże archaicznym. Tworzone z niego kształty to kompromis, jaki matematyczny rygor architektury zawiera z niestabilnością pejzażu. Objawia się przy tym harmonia między trwałością i niewzruszonością budowli a ciągłą zmianą charakterystyczną dla przyrody. Według Ando: „Elementy natury –woda, wiatr, światło i niebo – sprawiają, że architektura, wyprowadzona z myślenia ideologicznego schodzi do poziomu rzeczywistości i otwiera się na ludzkie życie”.

Akira Inumaru, z cyklu „Ignis fatuus” („Błędne ogniki”), 2013, technika mieszana / papier, 109,5 × 79 cm, fot. R. Sosin, materiały prasowe MOCAK-u

W krakowskim MOCAK-u w ramach cyklu prezentującego kolekcję sztuki współczesnej trwa kameralna wystawa prac na papierze japońskiego artysty Akiry Inumaru (ur. 1984), zatytułowana „Język kwiatów”. Jest to kolejna – po „Logicznej emocji” z 2015 roku – ekspozycja ukazująca dokonania współczesnych artystów japońskich. Akira Inumaru urodził się w Ibaraki (Japonia). W 2008 roku ukończył Uniwersytet Sztuk Pięknych w Tokio. Od roku 2009 mieszka i pracuje we Francji, w Rouen, gdzie również uzupełnił swoje artystyczne wykształcenie najpierw w École des Beaux-Arts de Rouen, następnie w École Superier d’Art et Design Le Havre/Rouen. Uprawia malarstwo i fotografię. Od przyjazdu do Francji tworzy swoje prace w unikatowej technice określanej mianem les distillations solaires (słoneczne destylacje). Jego autorski pomysł polega na tym, że namalowane tradycyjnymi technikami obrazy i rysunki „wykańcza”, wykorzystując energię słoneczną. Używając soczewki, skupiającej promienie słoneczne, nadpala wierzchnie warstwy podłoża, najczęściej papieru, na którym wcześniej powstało malowidło. W kolekcji Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie znajdują się dwa cykle autorstwa Inumaru, obecnie prezentowane w wydzielonej części muzeum, w Galerii Alfa. Są to: „Ignis fatuus” („Błędne ogniki”), który wraz z instalacją „Iki-utsushi” („Podwójny”) stanowi dyptyk powstały w 2013 roku, oraz cykl zatytułowany „L’arc-en-ciel des plantem” („Tęcza roślin”) z roku 2018. Dzieła Inumaru nie tylko są przykładem jego autorskiej, unikalnej techniki, ale również w specyficzny sposób łączą w sobie współczesność z tradycyjnym stosunkiem do sztuki i natury jako jej źródła.

Monster-Shelley, ilustracja: Schmauder Und, 2018, materiały prasowe Strauhof Museum

Z dziewiętnastowiecznej czarno-białej fotografii spogląda kobieta o łagodnym wyrazie twarzy. Jej oblicze zestawione jest z wizerunkiem znanego z popkultury potwora – poznajemy go najbardziej po spojrzeniu pełnym cierpienia. Bohater filmu „Frankenstein” z 1931 roku, grany przez Borisa Karloffa, bez wątpienia wydaje się bardziej „znajomy” niż kobieta z fotografii, czyli Mary Shelley, autorka powieści, będącej podstawą filmowych dzieł, licznych teatralnych spektakli, a przede wszystkim prekursorka współczesnych marzeń o stworzeniu sztucznej inteligencji. Wspomniana kompozycja to plakat reklamujący wystawę zatytułowaną „Frankenstein – od Mary Shelley do Doliny Krzemowej” odbywającą się w Strauhof Museum w Zurychu.

Dwa lata temu w Fondation Bodmer odbył się obszerny pokaz w całości poświęcony dziełu Shelley – okolicznościom jego powstania, kontekstowi epoki oraz recepcji powieści. Obecna wystawa nie tyle kładzie nacisk na sam utwór i jego kulturową obecność w innych dziełach sztuki, ile sugeruje raczej swoiste „życie po życiu” mitu o stworzeniu nowego człowieka. Jak bowiem wynika z tytułu ekspozycji, twórcy wystawy pochylają się także nad rozwojem techniki i automatyzacją, będącymi przejawem prometejskich dążeń współczesnej nauki.    

Jędrzej Krystek recenzuje wystawę „Macierzyństwo od początku i bez końca. Antropologiczna opowieść”, odbywającą się w Muzeum Etnograficznym w Toruniu. W rubryce „Zaprojektowane” Julia Błaszczyńska prezentuje mapę polskiego dizjanu, a serię „Poznańska awangarda” Agnieszka Salamon-Radecka kończy artykułem o małżeństwie Margaret i Stanisława Kubickich. W rubryce „Duchowość w sztuce” Tomasz Biłka OP kontynuuje swoje rozważania w tekście „Ikona i idol cz. 2”. Diana Stelowska natomiast, przybliżając historię wystawy „100 lat malarstwa amerykańskiego”, opowiada o tym, jak miłość wpływa na dyplomację kulturalną.

W styczniowym „Arteonie” także aktualia i inne stałe rubryki.