Wędrówki po internecie. Obrazy i fotografie

Sławomir Bołdok

Wcześniejsze sygnały że w marcu pojawi się obfitsza oferta dzieł sztuki, wśród których będą również artyści z Polską związani, sprawdziła się. Przede wszystkim pod względem ilościowym. Odnotowałem obiekty w katalogach 23 domów aukcyjnych. Być może pojawiłyby się dalsze dzieła gdybym z „Wędrówkami” poczekał co najmniej do połowy miesiąca, bo takie firmy jak Aguttes, Artcurial w Paryżu, City Nord w Hamburgu, Kinsky w Wiedniu, Hempel i Ruef w Monachium, Leo Spik w Berlinie, dopiero po tym terminie wyświetlą swe katalogi w internecie. Mimo wystawienia dwóch znakomitych akwarel Juliusza Kossaka, które w sobotę 8 marca, były licytowane w Hannoverze w domu Kastern, oferta marcowa nie zachwyca, bowiem przewagę mają prace niewysokiego lotu.

Andrzej Krynicki, Gea II, ok. 1972

W tym stanie rzeczy fotografie wykonane przez polskich autorów, które pojawiły się w znacznej ilości w Paryżu, w domu Chayette & Cheval wnoszą do niniejszych „Wędrówek” pewien powiew nowości. Jak niegdyś „na topie” były plakaty z „polskiej szkoły” tak obecnie fotografia, choć nie zawsze „artystyczna”, zdobywa u nas poklask. Szczęściem możemy jeszcze oglądać prace fotograficzne starszych pokoleń. Te zdjęcia, podobnie jak obrazy ich rówieśników - malarzy nowoczesnych - odznaczają się starannym, dopracowanym warsztatem, kompozycją nie udziwnianą, bez sztuczności lub chęci epatowania za wszelką cenę (popularności), a ich efekty barwne lub tonowe przydają tym kompozycjom malarskości lub dramatyzmu. Na fotografie przyjdzie kolej, zajmijmy się na razie obrazami.

Zacznę przegląd aukcji od początku miesiąca. 2 marca w Cannes Encheres, na licytacji sztuki nowoczesnej i współczesnej wystawiono z nr. 517 Alfreda Świeykowskiego „Martwą naturę z talerzami, filiżanką i jabłkami”, ol. tkt. z ceną szacunkową 500/700 €.

Jacek Tylicki, Number 213, 1978

Następna licytacja odbyła się w Londynie 4 marca u Bonhamsa na New Bond Street. Tam na imprezie pt. „A Contemporary Edge” widniała praca Jacka Tylickiego, Polaka urodzonego w Sopocie w 1951 r., zamieszkałego w Nowym Jorku. Uprawia on fotografię i sztuki multimedialne. W Polsce po 1979 r. miał wystawy indywidualne w galeriach w Gdańsku, Sopocie i Poznaniu. W Londynie z nr. 56 wystawiono kompozycję pt. „Number 213” z 1978 r., tech, miesz. (monotypia?) za 2-3.000 GBP czyli 10-15.000 zł. Praca została sprzedana za 11.875 GBP czyli za 60.401 zł. Także w Bonhamsie, 18 marca w Londynie na Knightsbridge, odbędzie się sprzedaż XIX-wiecznej sztuki europejskiej, wiktoriańskiej i brytyjskich impresjonistów, gdzie z nr. 185 będzie wystawiony obraz Maurycego Mędrzyckiego pt. „Odpoczywająca Madame Bouergois” z 1921 r., duży olej za 5-7.000 GBP / 25-36.000 zł. 

David Lan-Bar (Langberg), Kompozycja abstrakcyjna, 1952

6 marca odbyły się dwie sprzedaże. Pierwsza w Paryżu, gdzie w domu Artprecium wyprzedawano rysunki Jacques Carelmana i prace malarskie z Atelier Davida Lan-Bara, czyli Dawida Langberga, urodzonego w Rawie Ruskiej w 1912 r., a zmarłego w Paryżu w 1987 r. Langberg w 1935 r. wyemigrował z Polski do Tel Avivu, gdzie studiował. Od 1947 r. mieszkał w Paryżu. Jego sztuka ewoluowała od ekspresyjnego malarstwa figuratywnego i martwych natur do kompozycji geometryczno - abstrakcyjnych, z których był najbardziej znany. Poza Izraelem wystawiał m.in. w Paryżu, Nowym Jorku, Chicago, na Biennale w Sao Paulo. Dom Artprecium pozyskał, prawdopodobnie od rodziny, prace które pozostały po artyście i wystawił je hurtem w ilości 65 pozycji. Są to obrazy, rysunki i akwarele powstałe między 1951 a 1983 rokiem, których średnią wartość ustalono na ok. 500 €. Wyprzedaż, 6 marca pod względem ilościowym można uznać za udaną, bowiem większość prac znalazła nabywców ale w cenach o połowę niższych od cen szacunkowych. Jedynie dwie pozycje, powstałe w latach 50-tych XX wieku, osiągnęły ceny wyższe - nr 130 z 1958 r, sprzedano za 1200 €, a nr 132 z 1952 r. za 1100 €.

Wojciech Fangor, M 33, 1967

Tego samego dnia w Nowym Jorku u Christiego na aukcji „First Open” wystawiono dzieła naszych współczesnych malarzy. Najwięcej Piotra Uklańskiego. Z nr. 137 „Pink Sun” z 1999 r, z nr. 138 „Flare” z 1998 r. i z nr. 139 „Queens”. Każdy z wymienionych trzech obiektów został wykonany w 5 egzemplarzach, w technice mieszanej, a do sprzedaży wystawiono pierwsze edycje. Pozycje 137 i 138 wyceniono jednakowo na 5-7.000 $, nr 139 na 8 - 12000 $. Nic nie zostało sprzedane. Kolejne dzieła, z tej samej aukcji to: z nr. 208 Pauliny Ołowskiej „Ballet colage” z 2006 r. akryl, collage, pap. za 10-15.000 $, który nie znalazł kupca; z nr. 314 Wojciecha Fangora „M 33” z 1967 r., ol. za 30- 40.000 $ sprzedany z powodzeniem za 56.250 $ i z nr. 336 Sławomira Elsnera kompozycja „Bez tytułu (83)” z 2005 r., akryl ceniony na 3-5.000 $ - sprzedany został poniżej ceny szacunkowej, za 2500 $. Tak więc nadal wygrywa sztuka, której korzenie wywodzą się z tradycji malarstwa i która latami, konsekwentnie kształtuje swą formę. Z drugiej strony widać znudzenie twórczością autorów, którzy dla chwilowego efektu skaczą z kwiatka na kwiatek, czerpią podniety z blichtru reklamy i innych „mechanicznych” mediów.

Pozostańmy jeszcze w kręgu Christiego, ale na gruncie paryskim. 25 marca na aukcji impresjonistów i malarzy nowoczesnych wystawione zostaną dwa oleje Mojżesza Kislinga. Pierwszy z nich, z nr. 31 „Akt stojący widziany od tyłu” z 1919 r. wyceniono na 15-20.000 €. Drugi z nr. 46 to „Akt na szezlongu” z 1920 r., droższy, bo szacowany jest na 25-35.000 €.

Eugeniusz Zak, Popiersie mężczyzny

Dzień później, 26 marca, także w Paryżu na aukcji „Dzieła nowoczesne na papierze” pojawi się, z nr. 91, obustronny rysunek węglem i sangwiną Eugeniusza Zaka. Z jednej strony widnieje „Popiersie mężczyzny”, z drugiej „Śpiewak”. Praca została wyceniona na 7 - 10.000 €. Powyższy rysunek jest wymieniony w publikacji Barbary Brus-Malinowskiej „Eugeniusz Zak 1884- 1926”, Warszawa 2004, str. 192, nr 77 i str. 188, nr 57. 

Także 26 marca, w Londynie u Christiego na aukcji „Post War and Contemporary Art” zostaną wystawione prace Mirosława Bałki i Wilhelma Sasnala. Z nr. 56 będzie to jakieś żelastwo Bałki „Bez tytułu” z 2003 r. zrobione ze stali, świetlówki i kabli o wymiarach 226 x 66 x 109 cm. Tę „kompozycję” Christie wycenił na 10-15.000 GBP. Drugie „dzieło” artysty z nr. 97 pt. „23,5 x 20,3 x 20,3” z lat 1992-93 przedstawia walec z gipsu, ujęty w puszkę z blachy cynkowej i obszyty skórą, zapewne żeby się dzieło nie rozpadło. Tu mamy cenę niższą, wynosi ona tylko 2500 - 3500 GBP. Sasnala obraz z nr. 152 i tytułem „Joy Division” z 2001 r. ol. może zostać sprzedany za 7-9.000 GBP, a kolejny olej z 2001 r., z nr. 160 „Bez tytułu”, ale z napisem „Budynki więźniów/ Budynki straży obozu / Magazyny” ma cenę szacunkową 10-15.000 GBP.

W piątek 7 marca, w Paryżu u Rossiniego, wśród sprzedawanych grafik, rysunków, rzeźb i obrazów z XIX w. oraz współczesnych, zaplątał się pod nr. 454 nasz naiwny Nikifor Krynicki z gwaszem pt. „Ulica z kościołami” za 100 - 120 €.

Julian Stańczak, See-Through, Dark, 1983/84

Też 7 marca ale w Nowym Jorku, u Sothebyego na aukcji „Contemporary Curated” oferowano następujące prace: dwa obrazy Juliana Stańczaka, urodzonego w Polsce w 1928 r., wywiezionego w głąb Rosji w 1940 r. przez Sowietów. Uwolniony z ZSRR znalazł się w Afryce, potem na studiach w Londynie i w USA. Był jednego z propagatorów op-artu w USA i profesorem malarstwa w Art Intitute w Cleveland. Z nr. 84 wystawiono „See-Through, Dark”, z 1983/84, akryl za 20-30.000 $, z nr. 90 „Hot Boreal” z 1984 r., akryl za 30-40.000 $. Obok Stańczaka znalazły się dwie rzeźby Igora Mitoraja - z nr. 135 „Bez tytułu” (stopa na płycie), marmur, za 25-35.000 $ i z nr. 136 „Bez tytułu” (dysk z twarzą) z 1983 r., marmur o średn. 88,9 cm, na postumencie z drewna oszacowany na 15-20.000 $. W tym towarzystwie dosyć dziwnie wygląda obraz olejny Maryana (Pinchusa Burnsteina związanego z Ecole de Paris) pt. „Postać” z 1964 r. ceniony na 10-15.000 $. Listę polonusów u Sothebyego, z nr. 214, zamyka dzieło Piotra Uklańskiego „Lashinda” z 2007 r., czyli strużyny z ołówków oprawione w ramie za 80 - 120.000 $. 

Kolejne dwie aukcje odbyły się 8 marca w Niemczech. Na pierwszej, w domu Kastern w Hannoverze wystawiono, wspomniane wyżej, dwie akwarele Juliusza Kossaka z 1875 r., z okresu kiedy artysta osiągnął doskonałość w posługiwaniu się pędzlem oraz w kładzeniu plamy akwarelowej. Oba obrazy należą do nurtu rodzajowego w jego sztuce ukazując, w nr. 36, barwną scenkę spotkania na drodze do miasta wozów chłopskich załadowanych towarem, z jadącym z tego miasta półkoszkiem zaprzężonym w trójkę koni w galopie. Ten obraz wyceniono na 15-18.000 €, a sprzedano za 16.000 €. Drugi z nr. 37 przedstawia „Targ na konie” (Jarmark w Bałcie?) i jego szacunek wynosi 20-30.000 €. Na licytacji uzyskał cenę 24.000 €. W drugiej sobotniej imprezie, w Buxtehude w domu Evy Aldag, rozpoczęła się licytacja on-line, na której z nr. 237 można do 15 marca licytować Jana Dasewicza olejny „Pejzaż Łagowa” z 1987 r. W tej chwili cena wyjściowa wynosi 200 €.


W Paryżu 11 marca, w Espace Tajan odbędzie się aukcja sztuki nowoczesnej. Z nr. 49 wystawiono olej Jerzego Merkela „Matka z dzieckiem” w cenie 3-5.000 €. Kolejny artysta to Rajmund Kanelba reprezentowany przez 4 obrazy olejne: z nr. 69 „Portret Bertolda Viertela” za 3-5.000 €; z nr. 70 „Narzeczona - Hanka” z 1933 r. w takiej samej cenie; z nr. 71 „Mały flecista” za 2-3.000 € i „Mały chłopiec z bębenkiem” oszacowany na 1500-2000 €. Będą także dwie rzeźby Jana Lamberta-Ruckiego, z nr. 73 „Ucieczka do Egiptu”, drewno, gips, wys. 92 cm, za 8-12.000 € i z nr. 74 „Rodzina w oknie” z ok.1938 r., brąz malowany, wys. 113 cm, egz. 2/8 - odlew pośmiertny (po 1967 r.) w cenie 12 - 15.000 €.

Jerzy Zaruba, Wjazd do dworu, 1915

Tego samego dnia w Wiedniu w Dorotheum na aukcji „Malarstwo i akwarele z XIX w.” będą do kupienia: z nr. 107 duży obraz olejny Leszka Piaseckiego „Walka w obozie tureckim w 1683 r.” za 1800-2000 €. Młodzieży niezbyt biegłej w historii przypominam, że jest to scena zdobywania obozu tureckiego przez wojska króla Jana III Sobieskiego podczas odsieczy Wiednia. Drugi duży obraz historyczny, z nr. 109, jest olejną kopią z XX wieku dzieła Juliusza Kossaka z 1883 r., pt. „Kazimierz Pułaski na czele Krakusów pod Częstochową” i odnosi się do czasów Konfederacji Barskiej. Za to dzieło żądają 3-4.000 €. Kolejne prace to: z nr. 110 Jerzego Zaruby „Wjazd do dworu” z 1915 r. ol. za 1200-1800 €. Jest to rzadki przykład malarstwa olejnego w twórczości znanego rysownika i ilustratora; z nr. 115 Zygmunta Sidorowicza „Portret Wandy Stypułkowskiej”, namalowany w Monachium, z ceną 2-2600 € i z nr. 156 Wojciecha Kossaka „Arabski jeździec i araby”, ol. tkt. za 2200-3000 €.

Jankiel Adler, Kwiaty w niebieskim dzbanku

W Tel Avivie, w domu Montefiore, 12 marca pojawią się obrazy nowoczesne i współczesne. Wśród nich dwie wczesne (z ok. 1920 r.) martwe natury Jankiela Adlera. Pierwszą z nr. 202 „Kwiaty w niebieskim dzbanku”, ol. piasek, tkt. wyceniono na 12-16.000 $, drugą z nr. 210 „Kwiaty w brązowym dzbanku” też  ol., piasek, tkt. na 22-26.000 €. Trzecim obrazem w Tel Avivie, z nr. 207, będzie Adolfa Milicha „Siedząca dziewczyna” z 1948 r., ol. za 1200-1600 $. 

Na kolejne licytacje przeniesiemy się na kontynent europejski. U Danenberga w Berlinie 14 marca z nr. 3774 wystawiony zostanie obraz akrylowy Mariusza Zdybała pt. „Charlotta Corday”, z dedykacją „A Marta”, w cenie 500 €. Jest to inna, mniejsza i bardziej uwspółcześniona wersja obrazu, który w 2003 r. został sprzedany w warszawskiej Agrze za 2500 zł. 

15 marca w Dusseldorfie odbędą się dwie licytacje. W domu Hargesheimer będzie do kupienia, z nr. 253, obraz olejny z okresu biedermeieru „Portret damy” pędzla Wojciecha Stattlera za 1800 €. Drugi dusseldorfski dom - Karbstein - wystawi autorów nowszych. Będą to dwa obrazy olejne Henryka Stażewskiego - z nr. 334 „Kompozycja abstrakcyjna” z 1981 r. wyceniona na 3500-4000 € i z nr. 335 

Henryk Stażewski, Kompozycja abstrakcyjna, 1981

„Kompozycja z czarnymi konturami” z 1983 r, za 3-4000 €. Z nr. 420 wystawiona zostanie też kompozycja „Bez tytułu” Kajetana Sasnowskiego, blacha (aluminiowa?), 170 x 70 cm za 1500-2000 €.

W Wersalu, u Erica Pillona, 16 marca na aukcji obrazów z XIX w, nowoczesnych i współczesnych znajdą się: z nr. 84 Mojżesza Kislinga malutkie tondo o średn. 10 cm, oprawione w ramę prezentujące „Fiołki” w cenie 10-12.000 € oraz z nr. 124 Henryka Haydena „Mały domek na wsi”, ol. za 5-6.000 €. Dwa dni później w Brukseli, w domu Vanderkindere, wystawiony zostanie z nr. 119 Wilhelma Wachtla „Portret dziewczynki” z 1914 r., gwasz za 250 - 350 €.

Do tej pory nie występowali w „Wędrówkach”, paryscy commissaires - priseurs David Kahn i Patrick Dumousset. Tym razem na ich aukcji, 19 marca w Hotel Drouot pt. „Prace na papierze, obrazy dawne i z XIX w.” znalazłem wdzięczny rysunek „Studium aktu kobiecego” z 1929 r. wykonany tuszem i sangwiną przez artystkę szkoły polskiej z I poł. XX wieku - Kwiatkowską.

Helena Kwiatkowska (?), Studium aktu kobiecego, 1929

Ponieważ autorzy katalogu nie podają imienia artystki, trudno ją zidentyfikować, ale przypuszczam, że jest to Helena Kwiatkowska (Het), malarka urodzona w Warszawie i zmarła we Francji w 1956 r., która od 1911 r. wystawiała na Salonach paryskich i była członkinią, w okresie dwudziestolecia międzywojennego, Związku Zawodowego Malarzy i Rzeźbiarzy Polskich we Francji. Studium aktu, z nr. 25, wyceniono na 150-250 €.

Kilka prac polskich z XX stulecia pokaże Siebers Auctionhaus ze Stuttgartru 27 marca. Będą to pozycje z nr.: 2426 Stanisława Raczyńskiego teka drzeworytów w oprawie pt. „Kraków” za 100 €; 2648 „Portret rabina”, ol. tkt., sygn. „Lewicki” za 50 €; 2697 Bolesława Szańkowskiego „Portret dziewczyny z Południa”, ol. tkt. za 600 € i 2782 Konstantego Gorbatowskiego „Grenada” z 1970 r., ol. za 150 €.

Ostatnią aukcją z obrazami, którą znalazłem w internecie, jest impreza w domu Koller w Zurichu, 28 marca, pt. „Malarstwo XIX wieku”. Tam z nr. 3304 wystawiony zostanie obraz Stefana Bakałowicza „Rzymianka karmiąca gołębie”, namalowany w Rzymie w 1897 r. Ta niewielka deseczka została wyceniona na 12-18.000 CHF czyli 10-15.000 €. Obraz ten był już wystawiany u Kollera na aukcji 18 września 2009 r. 

Pora przejść do wspomnianych we wstępie fotografii wystawianych w Paryżu 18 marca, przez dom Chayette & Cheval w Hotel Drouot. Aukcja nosi nazwę „Fotografie dawne i z kolekcji”. Katalog prezentuje fotografie od drugiej połowy XIX w., wiele prac autorów z wieku XX, często już nieżyjących oraz twórców współczesnych. Wśród nich znalazły się nazwiska trzech Polaków - Andrzeja Krynickiego (nie mylić z naiwistą Nikiforem), Wiesława Zielińskiego i Tadeusza Kowalskiego, których prace liczą w katalogu 22 pozycje.

Andrzej Krynicki, A Nude inthe wreck, ok.1972

Wiesław Zieliński, Pejzaż z aktem II, ok. 1970

Tadeusz Kowalski, Dwie czytające kobiety, ok. 1970

Andrzej Krynicki (1930 - 2005) artysta plastyk i fotografik, członek ZPAF miał w swym dorobku ponad 200 wystaw w kraju i za granicą. W katalogu paryskim posiada 13 pozycji. Swą działalność fotograficzna rozpoczął w latach 70-tych XX wieku. Znaczącym nurtem jego twórczości był akt kobiecy, często wkomponowany w przestrzeń architektoniczną (twórca był architektem z wykształcenia) lub w pejzaż. Subtelne, statyczne i przemyślnie zakomponowane zdjęcia aktów, nastrojowe prezentacje krajobrazu dowodzą, że Krynicki kroczył linią zapoczątkowaną niegdyś przez Jana Bułhaka. Także Wiesław Zieliński (5 pozycji) podąża podobną ścieżką, tyle tylko, że jego akty skryte w półmroku mniej pokazują a więcej obiecują i pozwalają widzowi snuć domysły oraz skojarzenia. Ostatni z twórców Tadeusz Kowalski (4 pozycje) interesuje się człowiekiem, a efektem tego są portrety ukazujące zwyczajnych ludzi, którzy jednocześnie stanowią typy charakterystyczne dla czasu, kiedy były robione zdjęcia. Bowiem pokazane w Paryżu fotki powstały w latach 70-tych XX wieku, w okresie tzw. małej stabilizacji za Gierka i wyrażają one pewien optymizm społeczeństwa z tamtych lat. Szacunkowe ceny prac wszystkich autorów mieszczą się między 75 a 200 € za odbitkę.